13 oktober 2023 - Tweede restauratievergadering - verslag

Aanwezig waren:
Martin Panman (voorzitter, stichting), Ronald van Baekel (Adema's Kerkorgelbouw), dr. Natascha Reich (adviseur), Dirk Smid (CvK), Peter Riepma (CvK), Henk Vasse (schildersbedrijf), Piet Zigterman Rustenburg (elektrotechnicus), Berend Veger (stichting), Wim van de Laar (stichting), Doewe Kraster (stichting), Ed Panman (stichting)

Stand van zaken:
De restauratieofferte 2019/2021 is gemaakt op grond van 3 bezoeken met onderzoek aan het orgel en archiefonderzoek. Op grond van deze offerte is door kerkrentmeesters en stichting een  restauratiebegroting met ruimte voor tegenvallers vastgesteld.
Na ontmanteling van het orgel, verplaatsen van de meeste onderdelen naar de werkplaats (dec. 2022/jan. 2023) en demontage van o.a. de windladen ontstond een volledig beeld van de noodzakelijke restauratiewerkzaamheden. Dat volledige beeld resulteert in een verandering van het tijdpad en de kosten. Exacte bedragen zijn nu niet te noemen, er is wel een prognose gemaakt: de conclusie is, dat de restauratie duurder wordt, maar binnen de begroting blijft. Die prognose is betrouwbaar, omdat er in dit stadium geen verrassingen meer worden verwacht.

Tijdpad:
Als gevolg van veel complicaties en het zoeken naar creatieve en ambachtelijke oplossingen wordt het tijdpad aangepast:
-vanaf januari 2024: opbouw orgel;
-mei 2024: eerste oplevering orgel;
-september 2024: presentatieconcert Mattijs de Vreugd.

De diverse onderdelen:
De windladen vragen veel meer aandacht dan verwacht:
-ze waren allen na 1928 / in 1992 verplaatst, vaak verzaagd om ze passend te maken en soms dicht gemaakt (plank erover). Ze zijn inmiddels grotendeels hersteld in origineel formaat en gaan weer terug naar de plek waar ze in 1928 stonden;
-de bodems van de windladen waren gescheurd; ze zijn vervangen door nieuwe;
-door middel van proefopstellingen is het uiteindelijk gelukt om een oplossing te vinden voor de problematische opbouw van de windladen / stokken en de storingsgevoelige ventielen/magneten.
Ook het pijpwerk vraagt meer aandacht:
-veel pijpen/registers zijn na 1928 op een andere plek terecht gekomen. Deze puzzel is vrijwel opgelost, het gaat zoveel als mogelijk weer terug naar de situatie 1928;
-labialen (pijpwerk) bleken bij nader onderzoek veel meer beschadigd en kwetsbaar te zijn dan gedacht. Daarnaast moesten 150 in plaats van de begrote 98 steminrichtingen van de zinken pijpen gereviseerd worden. Herstel is in volle gang.
Het Harp-register werd in 1993 uit het orgel gehaald en bovenop een van de orgelkamers gelegd. Eind 2022 werd het naar de werkplaats vervoerd. Tijdens deze restauratie zijn oude onderdelen en materialen zoveel mogelijk opnieuw gebruikt. De slechte technische staat en de constructie zijn  zorgvuldig hersteld. Ook dit ambachtswerk vroeg veel vindingrijkheid en kostte veel meer tijd dan verwacht. Het zou eenvoudiger geweest zijn om nieuwe onderdelen te kopen, maar er is ook hier terecht gekozen voor kwaliteit en authenticiteit. Op 1 relais na is de restauratie voltooid.
Het Harp-register is met deze restauratie sterk verbeterd.
Het Labiaal-klarinetregister is gerestaureerd dankzij de donatieactie. Conform situatie 1928, komt er weer een tweede tremulantregister. Een windlade voor een pedaalregister is weer werkend  gemaakt voor een door Adema's Kerkorgelbouw te plaatsen Pedaalmixtuur 3-sterk. Windlade en plaatsing Labiaal-klarinetregister, tweede tremulantregister, windlade met Pedaalmixtuur 3 sterk worden niet in rekening gebracht.
Ook de speeltafel vraagt aandacht:
De speeltafel blijkt in de periode 1959-1965 dieper te zijn gemaakt door Wilhelm Wiegmann orgelbouwer te Hameln, Duitsland (voormalig werknemer van Faber en Dienes). De reden is niet geheel duidelijk, maar waarschijnlijk had het te maken met wensen of problemen met speelhulpen. De speeltafel heeft inmiddels weer het formaat van 1928.
De houten pijpen zijn gerestaureerd. Alle kanalen zijn hersteld en gereed, flexibele 'stofzuigerslangen' zijn vervangen door authentieke houten kanalen van de juiste diameter. De balgen zijn gerestaureerd, de magazijnbalg op de balgenzolder boven de archiefkamer volgt nog. De software is gereed.

Restauratiekeuzes en authenticiteit:
Tussen adviseur dr. Natascha Reich en Ronald van Baekel is op momenten, dat er bij de orgelbouwer vragen waren over authenticiteit en restauratiekeuzes overleg geweest. Met respect voor de historische context 1928 is voor alle complicaties een creatieve en ambachtelijke oplossing gevonden.

Schilderwerk, vergulden:
Het orgel is door Veldman & Veltman restauratie- en decoratieschilders geschilderd, in samenwerking met Schildersbedrijf Vasse. Op het houtsnijwerk is bladgoud aangebracht. Natascha Reich heeft het eindresultaat formeel goedgekeurd.
Peter Riepma heeft met hulp van Henk Vasse het overige, niet gesubsidieerde schilderwerk in (meestal) imitatie eiken voor zijn rekening genomen: pilaren onder orgel, balustrade, toegangsdeuren kerkzaal, deuren orgelgalerij, lofwerk trapwang naar orgelkamers, deur archiefkamer. Bladgoud op de kapitelen van de 4 pilaren: Henk Vasse beheerst ook deze techniek en heeft samen met Peter Riepma dit bladgoud aangebracht. Natascha was vol lof over het werk van Peter en Henk: van hoog, professioneel niveau.
Vloer, wand en plafond van de organistenkamer zullen worden geschilderd als de speeltafel in de organistenkamer is geïnstalleerd. En dan volgt als laatste het schilderen in imitatie eiken van de speeltafel, ook door Henk en Peter.

Elektriciteit en timmerwerk:
De elektriciteitsvoorziening is door Piet Zigterman Rustenburg aangelegd, met hulp van Peter Riepma en Roel Boosman. Het identificeren en verwijderen van 'kilometers' oude leidingen was een crime. Nieuwe leidingen zijn in overleg met Adema's Kerkorgelbouw conform de huidige eisen aangelegd. Het timmerwerk in de organistenkamer en op de balgenzolder is veelal door Peter met hulp van Dirk Smid gedaan. De op- en afstapjes in de organistenkamer zijn in een brede trapvorm gemaakt en daardoor veiliger. De vloer is aangepast. De balgenzolder boven de archiefkamer heeft een geïsoleerde en beloopbare werkvloer gekregen.